Als er een medewerker is die gepassioneerd is door autisme en al wat ermee samenhangt, dan is het Lien Coudijzer wel. Ze kan uren en uren vertellen over hoe je best kan omgaan met mensen met autisme.
“We zijn met een aantal mensen binnen de organisatie die regelmatig en veel vorming volgen over autisme en al heel wat kennis en ervaring hebben vergaard. We zien het als onze missie om die kennis ook ruimer binnen onze organisatie te verspreiden. We verwachten van elke medewerker dat hij of zij minstens een basiskennis heeft. Twee keer per jaar geef ik alle geïnteresseerde en nieuwe medewerkers een tweedaagse basiscursus. Binnen de teams mobiele woonondersteuning en binnen het team Werkburo zitten we geregeld samen voor intervisie. We wisselen ervaringen uit, bespreken casussen en ook nieuwe theorieën komen aan bod. Er is altijd ruimte om samen na te denken hoe we iets best aanpakken.
Als kapstok nemen wij de Autisme Centraal Methodiek die op zes fundamenten gebouwd is:
Autistisch waarnemen en denken kennen en herkennen: hoe uit het autisme zich bij die persoon, hoe redeneert die persoon en waarop heeft hij uitval, hoe zit het met prikkelverwerking, wat zijn stressfactoren, wat stimuleert de persoon vanuit zijn autistische kijk, wat zijn ingangspoortjes om succes te boeken, …
Basisrust installeren: ondanks het teveel aan stress dat de persoon met ASS al van ‘s morgens vroeg ervaart. Basisrust zorgt ervoor dat er ruimte ontstaat om een uitdaging aan te gaan en dus te groeien.
Concrete communicatie: duidelijk communiceren is zo belangrijk, geef steeds een antwoord op de 5 vragen: wat, waar, hoe, wanneer en met wie. Ook waarom kan belangrijk zijn, maar dan vooral ifv motivatie. Het is niet noodzakelijk met de verandering aan sich dat mensen met autisme een groot probleem hebben, maar wel met de onduidelijkheid over wat die verandering nu precies inhoudt.
Dubbel spoor: kijk niet enkel naar de persoon, maar ook naar zijn omgeving. Hierbij zien we ook een groot verschil tussen mensen met een normale begaafdheid en personen met een beperking.
Eigenheid: kijk verder naar de persoon zelf, naar zijn interesses, motivatie, karakter, talenten, eigen inbreng, …
Functionaliteit: deze mensen moet je op een andere manier motiveren. Wat is de functie, het nut of de winst voor elke betrokken partij. Zeg je hen dat een job sociale contacten biedt, dan denken zij vaak dat die voor veel extra stress kunnen zorgen …
Met deze elementen in het achterhoofd hebben we onze basiscursus opgemaakt. De eerste dag komt er wat meer theorie aan bod om toch een heel goed zicht te hebben op het autisme zelf en hoe het komt dat mensen reageren zoals ze doen. De tweede dag geven we heel wat concrete handvaten, tips, maar ook methodieken en tools waarmee ze in de praktijk aan de slag kunnen. We werken ook met casussen. Want elke persoon met ASS is anders. Het is belangrijk om de grote lijnen te kennen en te zien, maar om adequaat aan de slag te gaan moet er een individuele vertaalslag gemaakt worden. Ik nodig ook telkens iemand uit die komt vertellen hoe hij leeft met zijn autisme, dit maakt het allemaal wat tastbaarder. Vaak is dat dezelfde persoon. De vorige keer wist hij bij het binnenkomen te vertellen dat er een plant verplaatst was in het lokaal. Dat is iets waar wij nooit op zouden letten, zeker niet als er een half jaar tussen beide cursussen zit, maar waaraan je al onmiddellijk merkt dat de prikkels bij hem helemaal anders binnenkomen.
De denkprocessen verlopen immers anders en veel trager, daarom dat zij het ook zo moeilijk hebben op vlak van sociaal-emotionele ontwikkeling en van communicatie. Bij mensen met autisme komen veel meer prikkels binnen, is niet duidelijk wat belangrijk is en wat bijzaak is. Als wij een hamer zien liggen, weten we onmiddellijk dat dat een hamer is en wat we ermee kunnen doen, iemand met autisme maakt veel meer bochten in dat onbewust denkproces. Alles vraagt veel meer tijd en energie.
Voor ons zijn de sociale regels ons natuurlijk gedrag geworden. Wordt er tijdens een begrafenis een grappige herinnering opgehaald, dan zullen we er voorzichtig om lachen. Iemand met autisme kan gewoon in lachen uitbarsten. Ga je als woonbegeleider bij iemand langs en hou je je jas aan (bijv omdat je koud hebt), dan denkt hij mogelijk dat je niet meer graag bij hem langsgaat, want die jas kan er op duiden dat je gehaast bent en vlug terug weer weg wilt. Geeuw je, zeg dan dat je slecht geslapen hebt en wat moe bent, zodat de persoon met autisme niet denkt dat wat hij vertelt saai is. Het is zo belangrijk om alles uit te leggen en te kaderen. We merken dat dat bij onze begeleiders al bijna natuurlijk gedrag geworden is.”
Hoe ben je ertoe gekomen om je te specialiseren in autisme?
“Al tijdens mijn studie kreeg ik een fascinatie voor autisme, de op het eerste zicht onzichtbare beperking, maar met zo een grote impact voor de persoon zelf en zijn directe omgeving. En vooral ook de vooroordelen hierrond. Ik ben orthopedagoge, maar ben heel bewust gestart met trajectbegeleiding. Ik heb ook enkele jaren bij het mobiel team gewerkt als begeleider. Ik heb het zelf allemaal ‘doorleefd’ op de werkvloer, daardoor krijg ik ook veel krediet van mijn collega’s. Sommige dingen moet je eens rechtstreeks gevoeld hebben. Ik heb enorm veel geleerd uit die periode. Al zien we nu meer en meer bijkomende psychische problematieken, iets waarin we momenteel ook expertise opbouwen.
Door er jaren mee bezig te zijn, herken je het wel en kan je verbindingen leggen. 1 op de 150 mensen heeft met autisme te kampen, al hoeft het niet altijd een gigantisch probleem te zijn. Het is een heel gevarieerde en interessante doelgroep. Het boeit me om onze medewerkers te blijven motiveren en oplossingen te blijven zoeken. Al besef ik dat het voor hen ook vaak lastig is, ze raken soms uitgeblust. Soms denk je dat alles goed gaat, en kan dat zonder aanleiding helemaal keren. Het blijft telkens weer een enorme uitdaging waar ik graag mijn tanden in zet. We moeten samen blijven zoeken tot we er geraken. Een voordeel vanuit mijn functie doordat ik verschillende teams coach en adviseer, is dat ik een helikopterzicht kan behouden, wat heel belangrijk is. Je ziet ook beter wat wel wordt verwezenlijkt, welke positieve stappen er reeds gezet zijn. Dit zorgt voor mildheid bij zowel de persoon met ASS zelf als voor de begeleider.
Ik doe mijn job met passie en blijf graag mee zoeken naar de best mogelijke oplossingen. Door de theorie goed te blijven opvolgen, staan we elke dag weer een stuk sterker in de praktijk. We hebben ook al een hele ervaring waarop we terugkijken, maar ik leer nog elke dag bij!”